મમતા ડિસેમ્બર ૨૦૨૦ જાન્યુઆરી ૨૦૨૧ સંયુક્ત અંકની વાર્તાઓ વિષે:

(૫૧૦ શબ્દો)

૧. પીએચડી (ડંકેશ ઓઝા): વિદ્યાર્થીનીને મહાનિબંધ માટે “લગ્નેતર સંબંધ” જેવો વિષય સૂચવનારા પ્રોફેસરસાહેબ પોતે વિદ્યાર્થીની જોડે લગ્નેતર સંબંધ બાંધીને ડેમો આપવા આતુર હતા! આટલા સારા અને કલ્પનાશીલ શિક્ષક ક્યાં મળે! વિષય સારો પણ માવજતમાં રાયતું ફેલાઇ ગયું. વાર્તામાં બધું વિગતવાર સમજાવવાનું ના હોય. વાચકને કલ્પના કરવા માટે કંઇ જ બાકી ના રાખો તો વાંચવાની મઝા ક્યાંથી આવે?    

૨. સહારો (અર્જુન સિંહ રાઉલજી): જયેષ્ઠ નાગરિકની અવહેલના જેવો વિષય બહુ ચવાઈ ગયો. કલમ અનુભવી, રજૂઆત પ્રવાહી પણ એકંદરે...   

૩. આત્મનિર્ભર (સુષ્મા શેઠ): બંધ કબાટનું તાળું ખોલવામાં થતો ફિયાસ્કો. હાસ્યપ્રધાન વાર્તા. જો કે વાર્તામાંથી નીપજતું હાસ્ય સહજ નથી, આયાસપૂર્વકનું ભાસે છે. ગ્રામ્યબોલીનો સફળ પ્રયોગ થયો છે.   

૪. પ્રીત (દીપિકા પરમાર): સાસરિયાના જુવાનને પત્નીનો પૂર્વપ્રેમી સમજી લેવા જેવો વિષય એકસોઅગિયાર વર્ષ સાત મહિના અઠાવીસ દિવસ જૂનો થઇ ગયો.  

૫. સોપટ (યોગેશ ન. જોશી):  ચોક્કસ શું કહેવું છે એ વિષે લેખક ગંભીર નથી. બાકી એક વાર્તામાં બે વાર્તા હોય ખરી?  પ્રસ્તુત વાર્તામાં બે ભાગ છે. પહેલા ભાગમાં સાડીના સેલ્સમેનની વાર્તા છે. કોઇ માલ ખરીદતું નથી એ જોઇને મરણિયો બનેલો સેલ્સમેન કડવા વેણ ઉચ્ચારે છે અને ધંધો કરવામાં સફળ થાય છે. બીજા ભાગમાં એક ગૃહિણીની દાસ્તાન છે. સાચવવા આપેલી સંકટ સમયની મૂડીને ફૂંકી મારનારી પત્નીને એનો પતિ યથાયોગ્ય “ઇનામ” આપે છે.

આ રચનાને વાર્તા નહીં, ટુચકો કહેવાય. વાર્તા ક્યારે બને? એક ચોક્કસ વિષય હોય. મુખ્ય પાત્રનો કોઇક સંઘર્ષ હોય. કથક કોઇ એક પાત્રને વફાદાર રહેવો જોઇએ. કાં તો સેલ્સમેનની વાર્તા કહો અથવા ગૃહિણી સુધાની કહો. પ્રસ્તુત રચનામાં સુધાની વાર્તા કહેવી જોઈએ. કથકે શરૂઆતથી જ સુધા જોડે રહેવું જોઈએ. દા.ત. સુધા પાડોશણોને ભાષણ આપતી હોય કે કેવી રીતે વાતોડિયા સેલ્સમેનની જાળમાં ફસાવું જોઇએ નહીં. પછી વાર્તામાં બને છે એમ એ પોતે સેલ્સમેનની વાતમાં ફસાય, નહીં કરવાની ખરીદી કરે, પતિ પાસે એનો ફિયાસ્કો થાય.

ગ્રામ્યબોલીનો સારો પ્રયોગ થયો છે. શીર્ષક માટે વપરાયેલો શબ્દ “સોપટ” પહેલી વાર સાંભળ્યો. આ શબ્દનો અર્થ ભગવદગોમંડલ કોશ પ્રમાણે: ૧. પાધરું, સીધેસીધું ૨. જલ્દી, તુરત. લાંબો વિચાર કરતાં લાગે છે કે શીર્ષકને યોગ્ય સાબિત કરવા બે ભાગમાં વાર્તા લખાઇ છે. પહેલા ભાગમાં સુધા સેલ્સમેનને જલ્દી, તરત જવાબ આપે છે. બીજા ભાગમાં સુધાનો પતિ સુધાને જલ્દી, તુરત શિરપાવ આપે છે.  

૬. અનસંગ હીરો (આરાધના ભટ્ટ):  ગૃહિણીની કદર આપણે ત્યાં જ નહીં, વિશ્વમાં પણ અન્યત્ર ક્યાંય થતી નથી. કલ્યાણીનું પૂર્ણ આયુષ્ય ઘર સંભાળવામાં ગયું. દીકરી-દીકરો માન આપે છે, વિવેકથી વર્તે છે પણ પેલી કદર નહીં થયાની લાગણી કલ્યાણીને સતત પીડા આપતી રહે છે. અંતમાં ચમત્કૃતિ જબરી છે. જો કે વાર્તામાં લેખકે યોગ્ય સ્થળે સંકેતો મૂકેલાં છે.

વાર્તા વિદેશની સંસ્કૃતિમાં આકાર લે છે. વૃધ્ધાશ્રમ જેવી સંસ્થાને આપણે ત્યાં યોગ્ય પરિપ્રેક્ષ્યમાં જોવામાં આવતી નથી. વિદેશમાં વૃધ્ધાશ્રમ પ્રતિ અભિગમ તંદુરસ્ત છે.

કેરટેકર, દીકરી અવનિ, દીકરો દિગંત સહુ ગૌણ પાત્રોના પાત્રલેખન ઓછા શબ્દોમાં સારાં ચિતરાયા છે. પણ ઉપર એક જગ્યાએ કહ્યું છે એમ વાર્તામાં બધું સમજાવીને કહેવાનું ના હોય. વાચકોને બીટવીન ધ લાઈન્સ વાંચવાની તક ન  મળે ત્યારે તે નારાજ થઇ જતો હોય છે. આજનો વાચક ખાસો હોંશિયાર થઇ ગયો છે!  ભાઈલોગ ઔર બહેનજીલોગ બો’ત સુધર ગયેલે હય!    

૭. સુખ (રામ જાસપુરા): પતિના અપમૃત્યુ પછી જ કોઇ સ્ત્રીને સાચું સુખ મળે એ કેટલી મોટી વક્રતા! આપણી સામાજિક સિસ્ટીમ પર કેટલો મોટો કટાક્ષ! રજૂઆત પ્રવાહી. ગ્રામ્યબોલીનો સરસ પ્રયોગ.    

--કિશોર પટેલ; 25-01-21; 22:01

###